In haar artikel ‘The Fall of France’ op de site van Newsweek afgelopen zondag, zet journaliste Janine di Giovanni direct de toon “Het is wat overdreven”, waarschuwt ze in haar eerste zin. “It’s a stretch” zou je ook kunnen vertalen met “Het is vergezocht.” En dat klopt. Want alles wat ze vervolgens schrijft is inderdaad nogal vergezocht.
Net als Janine, ben ik een buitenlandse journalist die al meer dan een decennium in Parijs woont. Ik kan me dus goed inleven in haar moeilijke bestaan. Net als Janine, ga ik mezelf regelmatig te buiten aan French bashing. Wat dat betreft ben ik net zo’n Parijzenaar geworden als de Parijzenaars die ik zo haat — en zo bemin. Toch is niet alles verrot in de staat Frankrijk.
Melk
Het artikel in Newsweek is geschreven vanuit het comfortabele 6e arrondissement, een van Europa’s chicste wijken. Wassenaar is er een armoedige achterbuurt bij. Kijkend over de Jardin du Luxembourg, noteert Di Giovanni dat een halve liter melk in Parijs inmiddels $4 kost. Als goede journalist besloot ik dat vanmorgen even te checken in een lokale winkel. En wat bleek? In het sociaal gemêleerde 13e arrondissement kost een liter melk slechts €1,25, of $1,70 volgens de koers van vandaag (zie foto). Dat betekent ofwel dat Di Giovanni nooit melk koopt, ofwel dat haar bank haar iedere keer oplicht met de wisselkoers als ze euro’s uit de muur trekt in de Lichtstad. De Jardin du Luxembourg slechts een kwartier lopen van mijn appartement, maar het is duidelijk: Janine en ik leven in twee zeer verschillende werelden.
Elite
Di Giovanni heeft het geluk dat ze haar kind naar een van de meest elitaire scholen van het land kan sturen, de Ecole Alsacienne. Dat is natuurlijk haar goed recht. Maar deze, en een handvol andere lagere en middelbare scholen, leiden bijna altijd direct naar een plek op de zo door Di Giovanni gehate Grandes Ecoles. De buurt waar de school van haar zoontje staat ken ik overigens goed. Aan de overkant van de straat staat een imposant rood bakstenen gebouw. Het is de Faculteit Kunstgeschiedenis van de Sorbonne, waar ik met genoegen een Masters deed. Het collegegeld zo laag was, dat ik niet eens meer weet hoeveel ik er precies betaalde. Het was in ieder geval minder dan $200 per jaar (oftewel 25 liter van Di Giovanni’s melk). Goed, de gebouwen van de Sorbonne zijn weliswaar behoorlijk vervallen, maar ik kreeg er wel onderwijs op topniveau. Om nog maar te zwijgen van de onbetaalbare Oh’s en Ah’s van bewondering voor de Sorbonne die ik regelmatig krijg als ik aan tafel zit met kennissen met een Ivy League titel. (Het collegegeld is sindsdien iets verhoogd, maar niet veel.)
In de jaren dat ik Di Giovanni’s buurt studeerde, kwam ik dagelijks in een bar die ook diende als hoofdkwartier voor de goede geklede ouders die net hun kinderen naar school gebracht hadden. Onder het genot van hun crème bespraken ze hoe ze de rest van de dag hun fortuin uit gingen geven. Op een ochtend in november 2005, de maand van de zware rellen in de banlieues, de voorsteden, kon ik me er niet van weerhouden om de tafel naast mij af te luisteren. Het waren vier bekende Françaises: een oud topmodel, een modeontwerpster en twee actrices. Terwijl nieuwszenders over de hele wereld (overdreven) meldden dat het land in vuur en vlam stond, hadden de dames hele andere beslommeringen. De belangrijkste kwestie van de dag: “Gaan we vandaag naar Prada Saint-Germain, of naar Prada Saint-Honoré?” Letterlijk! Ik was zo verbaasd over hun wereldvisie, dat ik die zin nooit vergeten ben. In deze wijk, die zich aan de andere kant van de realiteit bevindt, woont Di Giovanni.
Belastingen
De inkomstenbelasting is een ander onderwerp waar Di Giovanni de mist in gaat. Volgens de journalist “betaalt in Frankrijk een groot aantal mensen meer dan 70 procent”. In werkelijkheid zijn er niet veel, en waarschijnlijk niemand, die meer dan dat aan inkomstenbelasting betaalt. Ondanks het cliché is de inkomstenbelasting vergeleken met andere EU-lidstaten niet extreem hoog. Om een voorbeeld te geven: vorig jaar betaalde ik een tarief van 26 procent, precies de helft van wat ik in Nederland had moeten betalen als ik daar gebleven was.
Di Giovanni heeft een punt als ze het heeft over de vele getalenteerde figuren die Frankrijk verlaten — de eigenaar van Newsweek Etienne Uzac is er zo een. Maar om de CEO van Total, Christophe de Margerie aan te halen als ‘visionair van de zakenwereld’ is behoorlijk ironisch. In 2011, was De Margerie co-auteur van een brief waarin de regering gevraagd werd de belastingen voor rijken zoals hij juist te verhogen. Ook al zijn Fransen misschien geen geboren entrepreneurs, veel ondernemers besluiten juist wél in het land te blijven. Neem Xavier Niel bijvoorbeeld, of Mercedes Erra, of David Guetta. Als er geen “Richard Branson van Frankrijk” is, kan Di Giovanni misschien uitleggen waarom Frankrijk in 2012 de derde grootste ontvanger was van directe buitenlandse investeringen, net na de VS en China.
Ik deel de mening van Di Giovanni dat er veel te verbeteren is in dit ‘Gevallen Land’. Het is waar dat de kazen stinken (of althans, een luchtje hebben) en dat de auto’s er roesten. Het klopt dat Fransen veel klagen en risicomijdend zijn. En het zou zeker geen kwaad kunnen als ze wat meer open zouden staan voor de rest van de wereld. Maar het irritantste hier is toch wel die buitenlanders die allemaal te veel generaliseren. Eigenlijk heeft iedereen die Frankrijk goed kent, een hekel aan het land. En daarom houden ze er zo veel van. Ik ben een van hen. En of het u zint of niet beste Janine, de enige manier om me er weg te krijgen is in een kist. Met subsidie uiteraard. Maar dat is misschien wat overdreven.
