Revolutionaire vulkaan

De IJslandse vulkaan Eyjafjöll blijft nog steeds het Europese luchtverkeer verstoren. Terwijl de meeste Europese luchthavens nog gesloten zijn (die van Parijs en de rest van Frankrijk tot maandagochtend 19 april en alle Nederlandse in ieder geval tot 14.00 uur vanmiddag (zondag)), is het verstandig even vooruit te blikken op de gevolgen van het kunstje dat de IJslanders ons nu weer geflikt hebben.

Precedent
Iets noordelijker dan de Eyjafjöll ligt de Laki-vulkaan. Die barstte in de zomer van 1783 spectaculair uit zijn voegen. Er ontstond een enorme scheur in het landschap, waar grote hoeveelheden lava uit stroomden. De maand daarop barstte de vulkaan opnieuw uit, om pas acht maanden later te stoppen. Enorme hoeveelheden as en stof werden de atmosfeer ingespoten, ongeveer op dezelfde manier als nu is gebeurd. Het as verspreidde zich over Europa, waardoor een soort mist boven het continent kwam te hangen. Die mist was zo dik, dat boten in de havens moesten blijven en ook vissers niet meer uit konden varen. Tot overmaat van ramp was er ook een vulkaanuitbarsting in Japan in augustus van dat jaar, die het effect van de aswolken versterkte. Door de giftige dampen kwamen duizenden Europeanen om het leven. De uitbarstingen zorgden bovendien voor een abrupte klimaatsverandering de volgende jaren in Noord-Europa en een gemiddelde temperatuursdaling van enkele tienden graden. De enige die in die tijd het verband legde met de uitbarsting en de klimaatsverandering was overigens Benjamin Franklin, maar zijn theorie werd niet serieus genomen. Welke meteorologische effecten de Laki precies had, kunt u hier lezen.

Hongersnood
Het klimaat was na de uitbarsting dusdanig in de war dat graanoogsten of uitzonderlijk goed waren, zoals in 1785, waardoor de prijs enorm daalden en boeren aan de bedelstaf geraakten, of juist uitzonderlijk slecht, zoals in 1788. Er ontstond grote hongersnood en sociale onrust, die uiteindelijk zouden leiden tot de Franse Revolutie van 1789. Uiteraard speelden ook andere factoren een rol bij de belangrijkste gebeurtenis in de Europese staatkundige geschiedenis, maar de uitbarsting van de Laki bracht de Franse politieke ontwikkelingen in een stroomversnelling. Een nogal ironische speling van het lot, aangezien de oersaaie IJslanders van alles te verwijten valt, maar niet dat ze revolutionair zijn.

Vakantieplannen
Het is aannemelijk dat de uitbarsting van deze week al roet in het eten zal gooien (excusez le woordspeling) in het mooie zomerweer. Maar volgens NRC Handelsblad ligt er nu al een tweede uitbarsting op de loer.  Bij nog meer as in de atmosfeer wordt deze zomer ongetwijfeld een stuk koeler dan normaal. Of er ook een nieuwe revolutie inzit, kan ik nog niet voorspellen, maar als het zo ver komt leest u die heuglijke gebeurtenis hier natuurlijk als eerste. Wie slim is, boekt in beide gevallen zijn vakantie dit jaar in ieder geval in een ver oord.

UPDATE 25.05.2011

Terwijl een andere IJslandse vulkaan Grimsvötn het Europese luchtruim weer even in bedwang hield, publiceert het blad Geophysical Research Letters een artikel waarin gesteld wordt dat de strenge winter van 1783-1784 niets te maken zou hebben met de uitbarsting van de Laki-vulkaan. Onderzoekers kwamen tot de conclusie na de bestudering van jaarringen van Europese en Amerikaanse bomen. De invloed van El Niño was dat jaar waarschijnlijk van grotere invloed op de lage temperaturen.

[geo_mashup_map]

This post is also available in: Nederlands Français Español