AAA Erlebnis

Menig wereldleider zal zich dit weekend verslikt hebben in het krantje-croissantje bij het zaterdagochtendontbijt toen hij of zij het nieuws vernam dat voor de eerste keer in de geschiedenis de kredietwaardigheid van de Verenigde Staten wordt verlaagd van AAA naar AA+. De reden voor Standard & Poor’s om de rating te verlagen zijn de ‘politieke risico’s’. Geharrewar dus en gebrek aan politiek leiderschap. Hmmm, dat klinkt bekend in de oren.

De ‘eurocrisis’ is slechts een bijverschijnsel van het echte probleem: het gebrek aan leiderschap binnen de EU. Er is een institutioneel-politieke crisis waarin niemand echt durft te zeggen wat er moet gebeuren.

De Eurotop van twee weken geleden had de Unie in rustiger vaarwater moeten brengen. Maar de Europese leiders wisten zelf niet zo goed wat ze precies hadden afgesproken. Na afloop van de top in Brussel waren de journalisten uit verschillende Europese landen het er eigenlijk allemaal over eens: “Been there, done that. Mooie woorden, maar er is nog steeds geen enkele structurele oplossing.”

De ontwikkelingen van de afgelopen twee weken zijn dus verre van onverwacht. Rest de vraag wat dan wel een structurele oplossing is. Daarop zijn in mijn ogen slechts twee antwoorden mogelijk.

Het eerste scenario zal het goed doen bij het Nederlandse, Finse en wellicht ook Duitse electoraat, niet gehinderd door enige langetermijnvisie: We heffen de Europese Unie op en gaan ieder voor zich verder met wat bilaterale handelsakkoorden. We trekken de stekker uit de euro. Tenslotte gaat het niet heel slecht met landen in Europa zonder die vervloekte eenheidsmunt, zoals Denemarken en Zwitserland. En hoewel Zweden en Polen verplicht zijn om de euro in te voeren, hebben ze nu met hun eigen munt een bloeiende economie. En passant timmeren we de grenzen weer dicht en voeren we af een toe een oorlogje met de buren. Waarom ook niet? Oorlogen zijn tenslotte goed voor de economie. Met dien verstande dat ook voor oorlogen de bijsluiter geldt: “In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.”

Federatie

De tweede oplossing is dermate impopulair dat geen enkele regeringsleider het woord ook maar in de mond durft te nemen. Toch is het in mijn ogen de enige oplossing die ons rest: we maken serieus werk van een federatie, en wel nu. Dat betekent concreet een harmonisering van het fiscale en economische beleid, met in sommige gevallen pijnlijke ingrepen en hervormingen. Dat betekent een lange-termijnstrategie voor de verbetering van de internationale concurrentiepositie. Dat betekent het inleveren van een groot deel van de nationale soevereiniteit. En dat betekent uiteindelijk een grotere welvaart, stabiliteit en voorspoed.

Het nauwelijks verbazend dat er op dit moment geen enkele regeringsleider in Europa is die beide scenario’s hardop uitspreekt. Dat heeft tot gevolg dat we wat ronddobberen zonder richting of bestemming. Het is deze onzekerheid die de markten in paniek brengt en de Europese belastingbetaler miljarden kost. Om in zeemanstermen te blijven: de dappere kapitein die het roer nu durft over te nemen en een impopulaire maar noodzakelijke koers richting federatie uitstippelt, weet zich verzekerd van een plek in de geschiedenisboekjes.

Hoe reageren Nederlandse politici eigenlijk op de stormachtige ontwikkelingen van de afgelopen dagen? Niet. De toffe MP was aan het ‘dansen’ op een house party, en ook de Kamerleden hadden het zaterdag te druk. Zij voeren mee in een potsierlijke parade in de Amsterdamse grachten. Terwijl het zelfingenomen volk hen hossend aan wal staat toe te juichen, gaan zij onwetend de fatale ijsberg van gebrek aan politiek leiderschap tegemoet. AAAhoy!