Wat is er gisteravond precies besloten in Brussel? Wat is nu precies het bedrag en hoe is het samengesteld? Gaat er 109 miljard naar Griekenland of toch bijna 160 miljard, zoals Silvio Berlusconi vertelde? En welk nut zal de Brusselse top van gisteren hebben?
Er was gisteravond veel onduidelijkheid in de perszaal over de nieuwe steunpakket. Franse journalisten vroegen aan hun Duitse collega’s hoe het precies zat, die op hun beurt vertwijfeld naar de Italianen keken. De Nederlandse journalisten wisten het ook niet helemaal zeker belden voor de zekerheid nog even met de woordvoerder van de @MinPres. Het antwoord kwam in de vorm van een smsje. Maar tot diep in de nacht waren de belangrijkste zinnen in de kroegen rondom het Schumanplein “Is het nu 159 of 109 miljard?” en “Nog iets drinken?”.
Bij deze een poging de hoogte van het nieuwe hulppakket op een rijtje te zetten. Ik zal later nog ingaan op de andere aspecten van de top van gisteren, zoals de economische harmonisatie en een wijziging van het noodfonds. Laten we uitgaan van de officiële slotverklaring zoals die gisteren tot op de komma door de regeringsleiders is onderhandeld.
“De officiële financiering zal in totaal ongeveer 109 miljard bedragen.” Een beetje curieuze bewoordingen, want betekent dat dan dat er ook een officieuze financiering komt?
“De nettobijdrage van de particuliere sector wordt geraamd op 37 miljard euro.” Dat geldt voor de periode tot 2014. Daarnaast zullen de banken 12,6 miljard af moeten schrijven op de bestaande leningen. Dat wordt ook gezien als een financiële bijdrage, waarmee de private sector ongeveer 50 miljard op tafel legt. In de praktijk betekent dat dat Griekenland even wanbetaler wordt, en daarna weer nieuwe leningen krijgt, maar het mag absoluut geen default heten. Het ratingbureau Fitch heeft als reactie op de top Griekenland inmiddels wel verklaard tot wanbetaler, precies wat de Eurozone wilde voorkomen.
Die 50 miljard is het bedrag dat tot verwarring leidde. Want kwam dat bovenop de eerder genoemde 109, of was het onderdeel van? Na enige telefoontjes en discussies blijkt volgens Nederland het onderdeel van te zijn. [Zo ziet de voorzitter van de EU, Polen, het in ieder geval ook, maar ik heb nog steeds mijn twijfels.] Die bankenbijdrage is voor Nederland eigenlijk niet groot genoeg. Dat was de reden dat Rutte gisteravond de top enige tijd vertraagde, tot grote ergernis van de Brusselse diplomaten en journalisten. Bovendien blijft die bijdrage vrijwillig. De lobby van de bankdirecteuren, die op een gegeven moment ook mochten aanschuiven in de vergaderzaal, was uiteindelijk effectiever dan Ruttes vuist op tafel. Blijft dus over 59 miljard euro die de Eurozone en het IMF zullen bijdragen. In welke verhouding is nog niet duidelijk. De enigen die verliezen moeten boeken zijn dus de banken en beleggers door afschrijvingen op hun Griekse vorderingen. En als banken en beleggers verlies maken, gaat dat ten koste van de aandeelhouder, die dus uiteindelijk betaalt. De Europese beurzen reageren voor de tweede achtereenvolgende dag desalniettemin bijna euforisch.
De rentevoet gaat omlaag en de leningen krijgen een langere looptijd, met een aflossingsvrije termijn van tien jaar. Dat betekent dat Griekenland goedkoper kan gaan lenen (en de eurolanden dus minder winst maken over de rug van de Grieken heen) en ook langer de tijd krijgt om af te lossen. Dat is een maatregel die getuigt van realiteit. De eerdere strengere voorwaarden stonden een economisch herstel in de weg. Nu krijgt het land meer ademruimte, terwijl niemand zijn geld kwijt is.
Uniek! Echt?
De oplossing voor Griekenland is “uitzonderlijk en uniek”. Dat betekent dat Portugal en Ierland niet op soortgelijke hulp hoeven te rekenen, evenmin als andere landen die later in de problemen kunnen komen (zoals Spanje, Italië, Frankrijk, België, Cyprus). Dit is een opmerking om de markten gerust te stellen. Maar als de problemen in Portugal en Ierland net zo groot worden als in Griekenland (wat nu overigens helemaal niet het geval is), dan zal er vast weer een “uitzonderlijke en unieke” oplossing komen. Iedereen weet dit, maar de regeringsleiders durven dat niet toe te geven.
Het is uiteindelijk net zo’n smakelijke mix geworden als de feta, komkommer, tomaat en ui in de traditionele Griekse salade, die als het nodig is, vast nog wel eens geserveerd gaat worden.
Reacties
Over het nieuwe pakket zei Rutte gisteravond: “Het is een goede zaak dat er een nieuw pakket ligt met een hele stevige betrokkenheid van de private sector”. Vlak daarna zegt hij tegen Radio 1 echter over het hele pakket: “Daar baal ik natuurlijk stevig van dat dat nodig is”. Niet erg himmelhoch jautzend dus en een enigszins in contrast met de opgeluchtheid van zijn 16 collega’s. De Franse premier François Fillon gaf vanmorgen in Parijs een toelichting en zei dat de top “een beslissende etappe geweest in de geschiedenis van de euro”. Die etappe kost Frankrijk wel wat, zo voegde de premier er aan toe. De Franse staatsschuld zal door het gisteren geaccepteerde plan namelijk toenemen met 15 miljard euro. Aangezien de landen bijdragen naar rato van het bbp, en het Nederlandse bbp ongeveer eenderde van het Franse bbp bedraagt, zou men kunnen concluderen dat de Nederlandse staatsschuld tot 2014 zal stijgen met vijf miljard euro. Dat bedrag heb ik nog niet bevestigd kunnen krijgen. Rutte verzekerde gisteravond Henk en Ingrid in ieder geval met de opmerking “Extra pakketten zullen niet leiden tot extra bezuinigingen”. Zoals de Fransen zeggen: À voir…
Too little, too late?
Is dit nu genoeg? Misschien. Misschien niet. Financieel gezien is het ‘best ok’ en waarschijnlijk genoeg om besmetting te voorkomen. Ik heb het al echter eerder gezegd de afgelopen weken: de ‘eurocrisis’ is slechts een bijverschijnsel van een écht probleem: een politiek-institutionele crisis die een gevaar vormt voor het voortbestaan van de Europese Unie. Of voor, om de Minister-President te citeren: “uw en mijn portemonnaie”. De al bijna anderhalf jaar durende besluiteloosheid zou de Europese burger volgens econoom Sweder van Wijnbergen 150 miljard kunnen gaan kosten. Het is niet duidelijk hoe hij tot dit bedrag komt (een overzichtelijke 300 euro per Europeaan), maar het is wel logisch dat het gebrek aan actie financiële gevolgen heeft.
De ‘leiders’ durfden gisteren opnieuw niet de waarheid onder de ogen te zien dat er een radicale keus gemaakt moet worden: of uit elkaar vallen en een lappendeken worden van kleine koninkrijkjes die bilaterale handelsverdragen met elkaar sluiten, of juist een grote stap voorwaarts doen en helder kiezen voor een federatie. Die laatste stap stuit op onterechte instinctieve weerstand bij de Europese burgers, en dus bij de politici. In deze populistische tijden zijn solidariteit, financiële transfers en soevereiniteitsoverdracht, eufemistisch gezegd, niet zo populair. Een blik op de reactiepagina over het Brusselse besluit van de Telegraaf (Waarschuwing! Het aantal taalfouten kan uw geduld en dat van anderen ernstige schade toebrengen.), helaas representatief voor de kosmopolitische en genuanceerde hedendaagse ‘Nederlander’, bewijst dat. Toch is de Federatie in mijn ogen de enige logische en structurele oplossing. Zolang er echter niemand is die klip en klaar kiest voor de Federatie, is Griekenland wellicht even gered, maar lijkt Europa nog steeds reddeloos verloren. Ondanks de resultaten van gisteravond, bestaat de kans nog steeds dat de volgende keer in Brussel men niet alleen vraagt “Nog wat drinken?”, maar ook “Mag ik eerst uw paspoort even controleren? En betaalt u in franken, peseta’s of lires?”
