De vreugde over het Wereldkampioenschap voetbal heeft nog geen halve week geduurd. Frankrijk is al een paar dagen in de ban van Benallagate, een schandaal dat in nog geen 24 uur is uitgegroeid tot de grootste politieke crisis van Emmanuel Macron. De problemen brengen zijn Franse én Europese hervormingsagenda in gevaar.
Wat is er gebeurd?
Woensdagavond publiceerde het dagblad Le Monde een artikel over een video waarin een politieagent in burger hardhandig iemand in elkaar slaat. De video is gemaakt op 1 mei j.l., de Dag van de Arbeid, na afloop van de traditionele betogingen. Fransen zijn zo gewend aan politiegeweld dat het filmpje niet echt was opgevallen. Maar Le Monde ontdekte de identiteit van de mepper: het gaat om ene Alexandre Benalla.
Wie is Benalla?
Alexandre Benalla (26 jaar) is een van Macrons meest naaste medewerkers. Tijdens de verkiezingscampagne was hij zijn bodyguard. Benalla is/was nu verantwoordelijk voor de veiligheid van de President. In die hoedanigheid was hij op 1 mei aanwezig als waarnemer van de politie. Maar op de videobeelden is te zien dat Benalla flink een man en een vrouw hard slaat en schopt, de oproerpolitie bevelen geeft, een politie-walkietalkie heeft en een politiearmband draagt. Hij wordt bijgestaan door een andere man, die ook geen politieagent is, maar wel in dienst van Macrons partij LREM. Benalla was reservist bij de Gendarmerie, maar heeft geen enkele politiebevoegdheid. Toch doet hij zich voor als politieagent en daar staan zware straffen op.
Op 2 mei zijn de president en Gérard Collomb, de minister van Binnenlandse Zaken op de hoogte gesteld van het agressieve gedrag van Benalla. Op zich zou dat al genoeg geweest moeten zijn om de man te ontslaan. Maar dat gebeurde niet. Volgens het Elysée kreeg Benalla twee weken schorsing en was hij overgeplaatst zijn naar een administratieve functie. Daar had het bij moeten blijven, als het aan de President gelegen had.
Wat is het probleem?
Door de onthulling van Le Monde zit Macron nu in zeer zwaar weer. De Benalla-affaire bestaat eigenlijk uit minimaal vier affaires. Het gaat al lang niet meer om het in elkaar slaan van de demonstranten — Fransen zijn zo gewend aan politiegeweld, dat niemand aanstoot nam aan het gemep op zich — maar om niets minder dan de positie van Emmanuel Macron.
Ten eerste hadden zowel Macron als Collomb kennis van de uitspattingen van Benalla. Een Franse ambtenaar (ook de President) met kennis van een strafbaar feit is verplicht daarvan aangifte te doen. Dat is niet gebeurd. Vooral dat laatste punt is een probleem. Het toont aan dat de President van Frankrijk zich onaantastbaar acht. Dat is op zich niets nieuws, maar rondom Emmanuel Macron hing de zorgvuldig door hemzelf gecreëerde mythe dat hij een einde zou maken aan die ‘Oude Wereld’ en voor een ‘voorbeeldige Republiek’ zou zorgen.
Ten tweede zijn er de leugens of ‘alternatieve feiten’ van het Elysée. Er is op dit moment geen bewijs dat Benalla inderdaad twee weken is geschorst en geen salaris heeft ontvangen. Er zijn vele foto’s en video’s beschikbaar waarin hij duidelijk naast de president te zien is de afgelopen weken. Hij was bij het defilé op 14 juli, en zat afgelopen maandag zelfs naast de bestuurder van de bus waarin het nationaal elftal de Champs-Elysées overreed. Van een disciplinaire sanctie was dus geen sprake.
Ten derde had (of heeft, zijn precieze status is op dit moment niet duidelijk) Benalla een enorme lijst aan privilèges. Zo beschikte hij over een auto met chauffeur en een salaris van €7.111 bruto per maand. Ook woonde hij sinds twee weken in een ambtswoning, aan de chique Parijse Quai Branly, dus ruim nadat hij zijn handen had laten wapperen. Pikant detail: Benalla woont nu in hetzelfde gebouw als waar François Mitterrand jarenlang, op kosten van de belastingbetaler, zijn buitenechtelijke dochter Mazarine verborg. Ook is hij onlangs op voorspraak van ‘hogerhand’ bevorderd tot luitenant-kolonel, een rang die in het leger pas voor veertigers is weggelegd met militaire ervaring en diploma’s. Vakbonden bij politie en gendarmerie zijn mede hierom furieus op het Elysée. Gisteren (zaterdag) kwam bovendien naar buiten dat Benalla ook een pas had om de spreekvloer van de Assemblée te mogen betreden, een voorrecht dat maar een zeer klein groepje heeft. Dat is extra opmerkelijk aangezien het hele gebouw van de Assemblée verboden terrein is voor de President. De pas is gisteren ingetrokken.
Ten vierde bestaat er kennelijk een soort privémilitie binnen het presidentiële paleis onder leiding van Benalla. Nu zijn clandestiene Fight Clubs een oude traditie van het Elysée, maar die praktijken leken tot het verleden te behoren. Volgens verschillende media heeft Benalla ook de opdracht gekregen om een privé-politie voor Macrons bescherming op te richten.
En nu?
Er zijn drie gerechtelijke onderzoeken gestart. Naast Benalla zijn er nog vier verdachten verhoord. Zij zullen morgen worden voorgeleid aan de rechter. Maar daar blijft het niet bij. Morgen (maandag) begint een parlementaire enquête naar de affaire. Om 10 uur wordt als eerste Gerard Collomb ondervraagd, de Minister van Binnenlandse Zaken. Zijn positie is onhoudbaar geworden, en het is niet duidelijk of hij het einde van de dag haalt. Mogelijk wordt ook Brigitte Macron opgeroepen. De president zelf kan niet gehoord worden vanwege zijn immuniteit.
Politieke consequenties
De grote vraag is: waarom blijft de president van Frankrijk, een van de machtigste mensen op aarde, zijn 26-jarige vertrouweling beschermen? Misschien dat we de komende dagen het antwoord horen. Als Le Monde de video niet had onderzocht was Benalla gewoon in dienst gebleven als Macrons protégé.
De president en de regering zijn nu ernstig verzwakt. De hele regering houdt zich stil. De premier reed vrijdag liever mee in een etappe van de Tour de France, dan de verbijsterde parlementariërs te woord te staan. De kamerleden van La République en Marche, Macrons partij, is verboden met de pers te praten. Van de president zelf is sinds vrijdagochtend niets meer vernomen. En terwijl hij normaal gesproken zo’n acht tweets per dag verstuurt, heeft hij nu al vier dagen niets meer getwitterd.
Het web van leugens, strafbare feiten en duistere praktijken waarin het Elysée zich heeft verstrikt, kan enorme consequenties hebben. Niet alleen voor Frankrijk, maar ook voor Europa. Het eerste slachtoffer viel vandaag al. De verandering van de Grondwet zou deze week in het Parlement besproken worden, maar is nu voor onbepaalde tijd opgeschort. Die grondwetswijziging is een van Macrons meest ambitieuze hervormingen. Andere hervormingen wacht mogelijk hetzelfde lot. Dat betekent dat Macrons programma om Frankrijk eindelijk uit het slop te halen, in gevaar komt.
Door het journalistieke speurwerk zit echter niet alleen Frankrijk in de nesten, maar heeft ook Europa een groot probleem. Macron heeft sinds zijn aantreden een voortrekkersrol genomen om de Europese Unie te hervormen. Vooralsnog bleef het bij ambitieuze toespraken, maar in Brussel en andere hoofdsteden werd hij gezien als de Messias die de Unie zou redden. Nu blijkt dat de Franse president er dezelfde praktijken op nahoudt als zijn voorgangers, is de geloofwaardigheid van ‘Jupiter’ is ernstig aangetast. Frankrijk én Europa zullen op zoek moeten naar een nieuwe redder.
