De foto die ik afgelopen zondag 1 december nam van een live interview dat Europarlementariër Jean-Luc Mélenchon gaf aan het middagjournaal van TF1, is door veel media overgenomen. De enorme buzz verbaasde me een beetje, maar toonde tegelijkertijd aan dat het publiek geïnteresseerd is in een kijkje achter de schermen van de media.
Perceptie
Rond 13 uur zag ik toevallig vanuit mijn raam een groepje aanhangers van het Front de Gauche (FdG) zich bij mij beneden verzamelen. Ik vond dat opvallend, want op hetzelfde moment bevonden zich duizenden, nee, miljoenen (afhankelijk van de bron) mensen op de Place d’Italie, zo’n tweehonderd meter verderop. Dat plein was het vertrekpunt van een grote demonstratie die dag. Tussen het groepje herkende ik Jean-Luc Mélenchon. Instinctief (daar ben ik journalist voor) nam ik een foto. Vervolgens zette ik de televisie aan en zag dat de zender TF1 live was, met de mensen van het Front de Gauche. En het beeld dat ik op mijn beeldbuis zag, was toch iets anders dan ik op hetzelfde moment vanaf mijn balkon zag. Het was duidelijk een mise en scène. Ik vond het contrast tussen perceptie en werkelijkheid zo interessant, dat ik besloot de foto’s op Twitter te zetten.
Wat ik vooral wilde aantonen was het feit dat een andere invalshoek, in dit geval vanaf een balkon, een heel andere werkelijkheid kan weergeven. Een redelijk klassiek trucje: een andere hoek geeft een ander verhaal. Bij verslaggeving is er bijna altijd een zekere vorm van storytelling, ook al doet de journalist nog zo zijn best ‘objectief’ te blijven. Alleen weet het publiek dat vaak niet. En als de kijker het wel weet, is hij of zij er mogelijk zo aan gewend dat een kritische blik ontbreekt. Dat mijn observatie zo snel op grote schaal werd verspreid op de sociale media en opgepikt werd door de massamedia toont aan dat het publiek graag wil weten wat er achter het nieuws gebeurt. Tegelijkertijd werd mijn foto ook direct aangewend door tegenstanders van Mélenchon. Ze gebruikten het beeld om te ‘laten zien’ dat de opkomst bij de demonstratie heel laag was. Maar dat klopt niet, want de foto liet een moment zien van ongeveer een uur voor de aanvang van de demonstratie. Toch is dit ‘misbruik’ op zichzelf interessant. Het toont aan dat je met een beeld kunt doen en laten wat je wilt. Het enige dat een verhaal een andere wending geeft is het gezichtspunt.
Mediabashing
Mélenchon heeft er een handje van journalisten te beledigen en heeft het vaak over de ‘de hypocriete media’. Tegelijkertijd gebruikt hij ze wanneer het hem uitkomt. Het Front de Gauche was zondag zelfs zo blij met de aandacht van TF1 (de grootste televisiezender van Frankrijk en eigendom van Martin Bouygues, een miljardair en vriend van Sarkozy) dat ze de uitzending tweetten (zie onder).
Dans quelques instants, @JLMelenchon est sur #TF1. Nous live-tweeterons. #RévolutionFiscale #Bercy pic.twitter.com/jHCpm877DC
— Parti de Gauche (PG) (@LePG) December 1, 2013
De partij en vooral haar leider kennen heel goed de kracht van het beeld. Het lijkt mij dan ook waarschijnlijk dat Mélenchon zelf het initiatief heeft genomen voor het op deze manier in scène zetten van het interview. En dat is begrijpelijk. Een politicus is er alles aan gelegen zijn imago te bewaken. Zonder mediamanipulatie is een politicus helaas geen lang leven beschoren. Zijn gedrag is dus logisch. Iedere partij doet hetzelfde, maar niet noodzakelijkerwijs onder mijn balkon. De journalist moet dus constant op zijn hoede zijn om niet in de val te trappen, zoals TF1 hier duidelijk wel is overkomen. En, ere wie ere toekomt, in het programma Le Grand Journal de 3 décembre geeft Mélenchon ronduit toe dat hij politieke communicatie bedrijft. Maar natuurlijk “Niet zoals iedereen, beter dan iedereen!”, zegt man die altijd een scherpe one liner paraat heeft.
J.-L. Mélenchon au ” Grand Journal” le 03/12/2013 par lepartidegauche
Waarom werkte de zender TF1 mee aan deze enscenering? Was het een voorwaarde die Mélenchon stelde? Ik ben van mening dat een journalist nooit en te nimmer in moet gaan op inhoudelijke ‘suggesties’ van politici. Het is de journalist die de vragen en de kadrering bepaalt. In theorie althans. In Frankrijk liggen politiek en media vaak letterlijk met elkaar op één kussen. We kunnen in dit specifieke geval denk ik wel spreken van een heuse coproductie tussen TF1 en het Front de Gauche. Die ‘samenwerking’ is het enige dat ik heb willen laten zien met de foto’s.
Zondag was het toevallig Mélenchon, maar het had net zo goed Manuel Valls, Cécile Duflot, of welke andere politicus dan ook kunnen zijn. Als er voor politici een les te leren valt uit mijn foto is het misschien dat de journalist die voor hem staat met een camera waarschijnlijk niet de enige is die toekijkt. Op ieder willekeurig balkon kan zich een (burger)journalist bevinden die zijn versie van de ‘werkelijkheid’ in korte tijd wereldkundig kan maken.
Tafelmanieren
Het toeval wilde dat ik de volgende dag, op maandag, zou lunchen met Mélenchon, samen met mijn vakbroeders van Europresse, een persvereniging waarvan ik vice-voorzitter ben. De afspraak was al weken voor het incident gemaakt. Twee uur voor de ontmoeting zegde Melenchon af. Tijdens de lunch, dus op het moment dat we met hem aan tafel hadden moeten zitten, maakt hij een eenzame wandeling door de stad en schreef Mélenchon een blog waarin hij mij omschrijft als ‘un glandeur, un vrai !’, een rukker, een echte! Dezelfde avond nog, op Canal+, ben ik inmiddels door Mélenchon gepromoveerd tot een ‘péquenaud‘ (boerenlul) en een ‘karikituur’. De Britten zouden zeggen: It takes one to know one…
[aesop_map height=”200″ sticky=”off”]
